Życie kontra wiara – Ewa Polak-Pałkiewicz

„I wzejdzie w obliczu Jego niby latorośl, i jako korzeń z wyschniętej ziemi: nie ma On piękna ani krasy. I widzieliśmy Go, a nie było w Nim okazałości. (…) Prawdziwie słabości nasze On sam niósł i cierpienia nasze On sam dźwigał. A myśmy Go uważali jakby za trędowatego i rażonego przez Boga, i poniżonego. On zaś zraniony jest dla nieprawości naszych, starty jest dla naszych zbrodni…” (Iz 53, 1-12)

Na ile sposobów można odrzucać Naszego Pana, Jezusa Chrystusa, który dla naszego zbawienia stał się Człowiekiem? Pomysłowość ludzka nie zna granic.

Na początek, pozornie odległe pytanie. Co łączy dwie, wydawałoby się, całkowicie różne grupy ludzi: tych najbardziej oddanych sprawie obrony życia – i najenergiczniej zarazem oskarżających posłów PiS o to, że to ich postawa jest przyczyną, że w Polsce zabija się dzieci nienarodzone – oraz tych polityków, aktywistów i publicystów, dla których Prawo i Sprawiedliwość jest największym zagrożeniem Polski? Jest nieszczęściem kraju oraz ich osobistym? Czy jest coś, co te grupy upodobnia do siebie? Czy nie jest to bałwochwalczo wyznawana religia „praw człowieka”?

I jeszcze jedno drażniące, nieuprzejme i aroganckie pytanie: dlaczego gwałtowne żądania przyspieszenia prac nad obywatelskim projektem ustawy zakazującej aborcji eugenicznej, a nawet coraz bardziej gromkie nawoływania hierarchów w tej sprawie brzmią dziś tak blado, tak… nieprawdziwie?

Wbrew powszechnemu mniemaniu to nie różnice w kwestiach politycznych najbardziej dzielą ludzi. Tym, co wyznacza naprawdę głęboką linię podziału jest stosunek ludzi do Boga, do Prawdy. A zatem – do katolickich prawd wiary. W Polsce wciąż żyje wielu ludzi posiadających tradycyjną wiarę w Boga Trójcę Świętą i w dogmaty Kościoła. Ale już coraz częściej – posiadających ją wcale nie d z i ę k i dzisiejszemu nauczaniu ludzi Kościoła, zwłaszcza wyższych hierarchów, ale p o m i m o tego nauczania. Posiadających ją jako wiarę wyznawaną przez rodziców, dziadków, odnalezioną w starych katechizmach, w dawnych modlitewnikach. Nauczanie posoborowe stało się bowiem tak wewnętrznie sprzeczne, że umysł normalnego człowieka nie jest w stanie go przyswoić. A jeśli w tym, co mówi osoba obdarzona instytucjonalnym autorytetem jest coś sprzecznego, umysł człowieka odrzuca to, woli tego nie słyszeć. Woli udawać, że tego nie ma. Wierzyć można tylko rozumnie. Wiara i rozum idą razem.

Jak natomiast nauczają hierarchowie? Parę dni temu w homilii jednego z nich, o obowiązku obrony życia nienarodzonych, padły następujące słowa: „Kościół broni prawa do życia nie tylko ze względu na Majestat Boga, który jest tego życia pierwszym Dawcą, ale równocześnie ze względu na podstawowe dobro człowieka”. To cytat z homilii Jana Pawła II wygłoszonej w 1979 roku w Nowym Targu. To „nie tylko” i „ale równocześnie” nie są figurą retoryczną, nie są przypadkowym sąsiedztwem. Wydaje się, że to one są sednem przesłania.

W dalszym wywodzie hierarcha cytujący słowa papieża powoływał się na „prawa człowieka” i na „cywilizację miłości”.

W myśleniu osobistości Kościoła, które intensywnie obcowały z nauczaniem ostatnich papieży, nastąpiły znamienne zmiany w pojmowaniu prawd filozoficznych, teologicznych i moralnych. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w logice tych wywodów. To dlatego „prawo do życia” jawi się dziś wielu ludziom w Polsce jako coś o wiele istotniejszego i bardziej realnego, niż „Majestat Boga” – albo przynajmniej coś równorzędnego. Nie słyszy się bowiem od dawna już przestróg: „Nie zabijajcie, bo Bóg jest święty! Bóg nie pozwala zabijać”. „Nie zabijajcie, bo straszliwe grzechy człowieka przeciwko Bogu stały się przyczyną niesłychanej męki Boga-Człowieka, Drugiej Osoby Trójcy Świętej, i śmierci na krzyżu naszego Zbawiciela!” Słyszymy stale: „Nie zabijajcie, bo życie jest święte. Prawo do życia jest nienaruszalnym prawem człowieka”. No cóż, zdają się mówić tego rodzaju nauczyciele prawd moralnych, Pan Bóg nie lubi gdy się zabija, ale Pana Boga nasze uczynki specjalnie nie interesują. Nasze uczynki s ą naprawdę złe, gdy godzą w podstawowe prawa człowieka. Pan Bóg jest tu umieszczony tylko jako niewyraźne tło dla wywodów, których podstawową troską jest troska o życie i godność osoby ludzkiej.

Inny ważny polski hierarcha (pomińmy nazwisko, bo nie o wytykanie palcami ludzi tu chodzi) powiedział kilka dni temu, na zakończenie obrad Konferencji Episkopatu:
„Apelujemy o to, żeby podjąć prace legislacyjne, ponieważ zrelatywizowanie prawa do życia grozi zrelatywizowaniem wszystkich innych praw człowieka., w tym czy późniejszym czasie. To jest równia pochyła, po której będziemy się staczali”.

Czy ta różnica w argumentacji, tak wyraźne uchylanie się ludzi Kościoła od przypominania o Bogu, na rzecz trąbienia o prawach człowieka – utonęliśmy przecież od dawna w języku humanistycznym, a antropocentryzm zdaje się być prawdziwą nową teologią – jest czymś drugorzędnym? Bo chodzi przecież w istocie o jedno i to samo, o „dobro”, o to, żeby nie zabijać…

Zwolennicy „prawa kobiet do własnego brzucha” odpowiadają na to, posługując się tą samą logiką: „Aha, no to moje życie też jest święte, przecież nie jestem wyjątkiem; moje prawa nie mogą być łamane! Dlaczego życie biologiczne, które nie wiadomo, czy ma już świadomość, czy czuje [o duszy się tu nie wspomina] ma być ważniejsze niż moje życie? A skoro życie to także moje zdrowie, moja praca, zarobki, zadowolenie, spokój, wolność, wakacje, to wszystko co daje mi poczucie bezpieczeństwa? Zgoda, zabijanie jest złe, ale czy mnie powoli też nie zabija moja rozterka, szamotanina, niepokój, który tylko pogłębi pojawienie się przy mnie nowego człowieka? Nie, w moim życiu nie ma dla niego miejsca! Mam prawo traktować moje życie jako ważniejsze niż życie innych ludzi. Jeśli moje życie jest święte to mam także prawo chronić je – za wszelką cenę!

W ten sposób rozpoczyna się prawdziwa równia pochyła moralnego relatywizmu. Ludzie współcześni, którzy na tej równi pochyłej się znaleźli lubią prześcigać się w materialnych zabezpieczeniach swojego życia; stało się to rodzajem sportu.

Ludzie z przeciwnej Prawu i Sprawiedliwości strony politycznej barykady, domagający się zniesienia zakazu aborcji, wyciągają po prostu wszelkie logiczne wnioski z dzisiejszego nauczania tych Pasterzy, którzy uczynili się „obrońcami człowieka”, a nie Boga! Stali się nauczycielami naciąganej etyki sytuacyjnej, a nie Prawdy, która ze swojej natury jest niezmienna. A Bóg jest Bytem absolutnym. Od Niego zależymy. W Jego ręku spoczywają losy świata, również naszej ojczyzny. A zatem to do Niego powinniśmy się odwoływać, nie zaś do „wartości chrześcijańskich”, czy do „świętości życia” albo „praw osoby ludzkiej”. Uznanie „wartości chrześcijańskich” i „świętości życia” nic nam nie da, jeśli będziemy ignorować Boga. Człowiek uzyskuje godność przez uznanie za fakt bezsporny, że całkowicie zależy od Boga. Jest Jego dzieckiem, Jego stworzeniem. Człowiek jest z woli Boga obdarzony wolną wolą. Może wybierać. Jest wolny. Nikt nie jest go stanie go zniewolić, o ile nie zrobi tego on sam. Człowiekowi, który posługuje się rozumem i wolną wolą, nie da się narzucić – wbrew jego woli – uznania, że istnieje coś takiego jak prawo człowieka do wolności religijnej, czy „wolności do własnego brzucha”. Przeczy temu rzeczywistość.

Religia, która pochodzi od człowieka

W pierwszym roku Soboru Watykańskiego II sędziwy kardynał Luigi Carlo Borromeo, biskup Pescaro, jeden z ojców soborowych i członek konserwatywnej grupy Coetus Internationalis Patrum, po jednej z ostrych dyskusji podczas pierwszej sesji soboru, zanotował w swoim Dzienniku (pod datą 3 grudnia 1962 rok) słowa, które wtedy mogły wydawać się złowieszczo prorocze, dziś posiadają jeszcze bardziej dramatyczną wymowę:

„Jesteśmy w pełnym modernizmie. Nie modernizmie naiwnym, otwartym, agresywnym i wojowniczym czasów Piusa X, nie. Dzisiejszy modernizm jest bardziej subtelny, pełen hipokryzji, lepiej zakamuflowany i bardziej przenikający. Nie chce stworzyć kolejnej burzy, tylko chce, aby cały Kościół stał się modernistyczny, nie zdając sobie z tego sprawy (…). Tradycja jest akceptowana również przez nowy modernizm, ale ma być oparta na Piśmie, pochodząca z Pisma i magisterium, czerpiąc ostateczne swe źródło tylko w Piśmie. Chrystus ocala siebie w modernizmie, ale nie jest Chrystusem historycznym; jest Chrystusem, którego opanowała świadomość religijna, ludzką postacią dobrze określoną i konkretną, nośnikiem doświadczeń religijnych, które nie mogłyby być wyrażone w ich bogactwie i intensywności drogą czystych racjonalnych i abstrakcyjnych pojęć. (…) W taki sposób dzisiejszy modernizm ratuje całe chrześcijaństwo, jego dogmaty i jego organizację, a przy tym całe je wypróżnia i wywraca do góry nogami. To nie jest już religia przychodząca od Boga, ale religia, która pochodzi bezpośrednio od człowieka, a pośrednio od boskości, która jest w człowieku”.

W tym kontekście szczególnie groteskowo brzmią pokrzykiwania ludzi, którzy zaklinają się, „że jako katolicy są obrońcami życia” i nie przestaną grzmieć przeciwko aktualnie rządzącym, bo to „przez nich”, „dzieci w Polsce są zabijane”. Gdyby PiS tylko przyjął ustawę zaostrzająca przepisy w kwestii aborcji krew w Polsce przestałaby się lać. Na pewno? Pomijając osobliwe wykluczenie w projekcie obywatelskim ustawy dzieci poczętych w wyniku gwałtu – choć musi to budzić pytania o intencje autorów dokumentu – ci, tak skłonni do uroczystych i nie przebierających w słowach potępień polityków, którzy obecnie sprawują władzę, zachowują się jak dzieci, które wrzeszczą do dorosłych: „Dlaczego pozwalacie ludziom grzeszyć? Zróbcie coś, zamknijcie wreszcie ich wszystkich, żeby już więcej nie grzeszyli! Jak zbudujecie dla nich wielkie więzienia i wszędzie postawicie straże, grzechu nie będzie, będzie spokój”. Taki jest efekt zamieszania w ludzkich głowach, jakie czyni z jednej strony liberalizm, z drugiej, w jeszcze większym stopniu, religijny modernizm.

W czasach tak dawnych, że na pewno nie pamiętają ich ludzie chodzący w szkołach na religię, gdzie tak wielu katechetów – nie wszyscy, zdarzają się chwalebne wyjątki! – woli z dziećmi grać, śpiewać, skakać, podsuwać im kolorowanki, zamiast mówić o Bogu, który nie jest wcale nieskończenie miłosierny, ale w sposób doskonały sprawiedliwy, za zło karze, dobro wynagradza – w Kościele słyszeliśmy prostą, przez każdego łatwą do zapamiętania naukę: złe życie, złe uczynki prowadzą do śmierci wiecznej. Istnieje śmierć dla ciała, ale nie dla duszy. Dusza idzie na Sąd Boży i po nim trafia albo do nieba, albo do czyśćca lub do piekła. Każdy kto tę naukę sobie przyswoił był w stanie zrozumieć, co to bojaźń Boża. Jeśli popełnił zbrodnię, był świadom kary, która spadnie na niego, gdy nie będzie żałował i nie zadośćuczyni za nią, nie odbędzie pokuty. Rozum pracował, ludzie myśleli. Choć grzeszyli, wiedzieli, że życie to nie zabawa.

Pogromcy obecnych władz politycznych naszego państwa z tej drugiej grupy chcą, by to właśnie państwo wymierzało sprawiedliwość – za życia – tym, którzy uważają, że aborcja powinna być dozwolona. Zapominają, że państwo nie jest już nominalnie katolickie, jak było to jeszcze przed wojną, bo Kościół po soborze zażyczył sobie, by żadna religia nie była przez państwo preferowana, by wszystkie były tak samo szanowane, bo… to jest zgodne zasadą wolności religijnej, która z kolei wynika z „wielkiej i niezbywalnej godności człowieka”. Człowiek ponad wszystkim! Redaktorzy pism katolickich, felietoniści i działacze pro life – nie wszyscy na szczęście – nie chcą o tym pamiętać. Zamiast domagać się od ludzi Kościoła, od hierarchów, by bezkompromisowo przypominali o grzechu, jako czymś nieskończenie obrażającym Boga, o karze, która na sądzie Bożym nie może być już cofnięta, znaleźli winnego całego zła: polskie państwo, obecne władze polityczne, które rzekomo „sprzyjają procederowi aborcyjnemu”. A kto, tak naprawdę, odpowiada za to, że mamy w naszym kraju dziś tak wielu prawdziwych pogan? Nie łagodnych „bezwyznaniowców”, dla których Dziesięcioro Przykazań posiadało jeszcze jakieś moralne znaczenie, ale szczerych, namiętnych pogan, którzy chlubią się tym, że zabicie człowieka to dla nich nic? Że lżenie konstytucyjnych władz państwa to nic! Wyśmiewają się z ofiar Smoleńska! Oni są gotowi rozsadzić wspólnotę etyczną, jaką nasze państwo pod obecnymi władzami pragnie stanowić. Dla nich państwo także nie jest żadnym dobrem. Jest balastem, jest czymś zbędnym.

Znamienny głos osoby z tytułem profesorskim, z wielkim nazwiskiem, humanisty, subtelnego intelektualisty, jak to się jeszcze niedawno określało, zwolennika Solidarności i Okrągłego Stołu, autora wielu głośnych książek: Jego zdaniem mamy dziś w Polsce „tyranię kłamców i głupców”, a partia rządząca jest „uosobieniem zła”. Uczony wzywa więc innych Polaków, by sprawujących władzę „po prostu przepędzić”. Minął czas rozmów, liczyć się teraz powinna „tylko siła”. Ilu nominalnych inteligentów, ludzi nauki, sztuki, teatru, filmu, literatury mówi dziś w Polsce właśnie takim językiem? Nikt już nie przestrzega – nie uczynił tego żaden z polskich biskupów – by nie ulegać uczuciom pogardy i nienawiści, by uchronić społeczeństwo od przemocy. Co mają wspólnego postawy tego rodzaju z naszą cywilizacją, z kulturą, która nas uformowała? Czy to także Prawo i Sprawiedliwość, a osobliwie prezes Kaczyński za to zjawisko odpowiada? To on i cały PiS jest winien temu rozpowszechnieniu się nienawistnych emocji? To oni stworzyli kastę ludzi, którzy pogardzają christianitas, nie chcą się identyfikować z naszą przeszłością, z naszą kulturą?

To są dwa oblicza tego samego zjawiska: skrajny egoizm i skrajna pycha. Oba posuwają się aż do apoteozowania przemocy i zbrodni – na nienarodzonych, którzy pojawili się w „nieodpowiednim momencie” i chcą zakłócić konsumpcyjny spokój ich rodziców, i na rządzących, których są winni temu, że rządzą, temu, że istnieją.

Hilaire Belloc doskonale sportretował grupę butnych pogan w Cesarstwie Rzymskim, pyszałków nie znoszących chrześcijan i pogardzających nimi. W jej cechach można odnaleźć dziś rysy tych intelektualistów, pisarzy i naukowców, z których przecież większość była entuzjastycznymi zwolennikami Solidarności i biła brawo słuchając homilii polskiego papieża! „Była to silna mniejszość wysoce inteligentnych i zdeterminowanych pogan”, pisze Belloc. „Mieli oni po swojej stronie nie tylko tradycje zamożnej klasy rządzącej, ale także ogromną większość najlepszych pisarzy i oczywiście posiadali coś, co ich wzmacniało – ludzką pamięć ich długiej dominacji nad społeczeństwem”. To oni z czysto pragmatycznych względów poparli ze wszystkich sił pierwszą wielką herezję chrześcijaństwa, arianizm, który zaczął się szerzyć w cesarskiej armii, właśnie dlatego, by osłabić znienawidzone chrześcijaństwo. Było wśród nich wielu członków starych arystokratycznych rodów, posiadaczy wielkich majątków, intelektualistów, snobów i idealistycznie nastawionych konserwatystów. Belloc podkreśla, że byli oni dumni ze swojej kultury. „Rozpamiętywali z żalem miniony prestiż pogańskich filozofów. Sądzili, że ta wielka rewolucja od pogaństwa do katolicyzmu zniszczy stare tradycje kulturalne i ich własną pozycję w kulturze”. Choć zwykli snobi byli w tych czasach podzieleni, to jednak „zawsze znajdowała się pewna ilość ludzi, którzy uważali za bardziej szykowne, bardziej na topie wyrażanie solidarności ze starymi pogańskimi tradycjami, wielkimi starymi pogańskimi rodzinami, od dawna dziedziczoną i czczoną kulturą i literaturą pogańską oraz całą resztą z tym związaną”. To coś na kształt naszych dzisiejszych oskarżycieli PiS o wszystkie możliwe zbrodnie, ludzi, którzy dawno już temu, w czasach stanu wojennego, albo i przedtem, zawarli duchowy mariaż z marksizmem i liberalizmem, lekko tylko zamaskowany przynależnością wielu z nich do Solidarności. Z tego właśnie powodu odbudowa w Polsce wspólnoty etycznej jest dla nich perspektywą nadzwyczaj niemiłą, kłopotliwą, jeśli nie duszącą moralnie i wręcz przerażającą. Obnaża pustkę, głęboki dół upokorzeń, życia w infamii, w jakim się niechybnie znajdą, jak sądzą, gdy ją zaakceptują.

Wspólnota etyczna, którą są niektóre narody to coś wyjątkowego w dziejach. Cała nasza europejska cywilizacja była zbudowana na niej. Wspólnota etyczna swoją tożsamość budująca na katolicyzmie, nigdy nie napada na innych, nie chce zguby innych. Tam gdzie jest taka wspólnota istnieje rozróżnienie dobra i zła. Co nie znaczy, że nie ma tam grzechu, ale grzechu nikt wynosi na sztandary, jak dzieje się to dziś na ulicach naszych miast w czasie publicznych manifestacji. Taka wspólnota wie, że zło to zło i że zło nie jest dobrem; jest brakiem dobra. Wspólnota etyczna kieruje się w swoich działaniach rzetelnym moralnym rozróżnieniem, które prowadzi do tego, co nazywamy roztropną troską o dobro wspólne, a co jest celem polityki państwa, które taką wspólnotą zawiaduje. I ludzie wiedzą wtedy, jakie są ich obowiązki, jakie wynikające z tych obowiązków prawa. Jak mówiła jedna z polskich pisarek z przełomu XIX i XX wieku, Maria Rodziewiczówna: „Spadek ojczyzny wziąć, wiary dochować. My żywi nic więcej nie mamy do roboty. Wiarę zachować, obowiązek spełnić, trwać i przetrwać. No i tyle! Resztę decyduje Bóg.”

Z kolei wspólnota etniczna kieruje się nie etyką, nie rozróżnieniem dobra i zła, nie roztropną troską o dobro wspólne, ale naturalizmem. Instynktami i namiętnościami. Dobre jest to, co jest dla mnie w danej chwili dobre! Dobre jest to, co służy moim interesom! Co mi się opłaca, w sensie materialnym lub prestiżowym, co schlebia mojemu ego, co podnosi moją wartość we własnych oczach, co daje mi komfort, poczucie całkowitej wolności wyborów. Tu nie mówi się nigdy o „większej sprawie”, o „dobru wspólnym”, tu mówi się co najwyżej o „wspólnym interesie” grupy, mylnie nazywając go niekiedy „interesem narodowym”. Ma on swoje czysto pragmatyczne oblicze. W imię „interesu narodowego” można eliminować słabszych – był temu bliski nawet, przez pewną część swojego życia, Roman Dmowski – i wyrzucać z kraju „obcych”. Można być okrutnym, bezlitosnym, cynicznym, można kłamać i zdradzać, szydzić z czyjejś śmierci, z czyjegoś nieszczęścia, liczyć tylko na nagą siłę i w niej upatrywać swoją przewagę i swoje zwycięstwo. Dlatego po stronie grupy etnicznej, która trudno nazwać wspólnotą, tak często spotykamy nawiązania do pierwotnego pogaństwa, do tradycji pierwotnej. I tak często – ludzi bardzo podatnych na ideologię.

Ewa Polak – Pałkiewicz