Chwała Bogu

Czego domagają się środowiska, które uruchomiły medialną kampanię reklamową, która zmienić ma nastawienie osób wierzących do ludzi „odmiennych orientacji seksualnych”? Czy jest to batalia o tolerancję, której rzekomo brakuje katolikom, czy raczej o to, by naruszyć same fundamenty tradycyjnej wiary?

Wiara oparta o znajomość Dekalogu i dogmatów Kościoła była zawsze przez tzw. postępowych katolików, skupionych wokół „Tygodnika Powszechnego”, „Znaku” i „Więzi”, traktowana z podejrzliwością. Naprawdę nie macie wątpliwości? Jesteście pewni? To znaczy, że jesteście osobnikami pysznymi i zadufanymi,  potencjalnie niebezpiecznymi, fundamentalistami. Takich trzeba izolować. Świat idzie z postępem, wszystko się zmienia, życie dyktuje nowe prawa, nie można tkwić w zaśniedziałych okopach starych dogmatów.

Od tego już tylko krok, by imputować katolikom, że nie tylko są nudziarzami, ale „nie lubią ludzi”, nie cierpią „inności”, „różnorodność” przyprawia ich o nerwowe drgawki i w rzeczy samej „są pełni nienawiści”.

Można to wszystko rozgrywać na różnych instrumentach, z wykorzystaniem bardzo szerokiego rejestru subtelnych fal. Wzbudzając w ludziach niepokój, czy wierzą w sposób prawidłowy, czy nie są anachroniczni, można skutecznie zasiać ziarna rewolucyjnej zmiany.

W czasach PRL środowiska tzw. postępowych czyli „otwartych” katolików z Warszawy i Krakowa angażowały się w rozliczne przedsięwzięcia, które – lansowane zawsze jako kampanie filozoficzno-socjologiczno-teologiczne – przy udziale „intelektualistów”, profesorów i doktorów, miały jako cel „poprawić” myślenie ludzi tradycyjnie wierzących. Chodziło w nich na przykład o rzecz tak nie błahą jak zaakceptowanie przez polskich katolików narzuconego przez Sowietów socjalizmu, o zasianie nieufności wobec hierarchii Kościoła, zwłaszcza ukazanie kardynała Stefana Wyszyńskiego jako szkodnika interesu publicznego, którego twarda postawa wobec komunistów ociera się o absurd, czy o przedstawienie kultu Maryjnego jako żałosnego reliktu, oazy fanatyzmu i zaściankowości. Także o sprzeciw wobec „rygoryzmu moralnego” duchowieństwa, o rezerwę wobec tradycyjnej dyscypliny kościelnej, rozluźnienie obyczajów. O powolne, krok po kroku, przyjęcie nowej moralności, która nie sprzeciwia się rozwodom, antykoncepcji, edukacji seksualnej w szkołach i aborcji. A dziś, wykorzystując dwuznaczność wypowiedzi niektórych wysokich hierarchów Kościoła europejskiego, w tym nieoficjalne napomknienia samego Ojca Świętego, znaleziono okazję do czynienia kolejnego wyłomu, zmiany stosunku wierzących do przedstawicieli „odmiennych orientacji seksualnych”.

W prezentowanym w ten sposób, bardzo konsekwentnym liberalnym myśleniu, którego przy najlepszej woli nie sposób nazwać katolickim, odmienność, tak jak różnorodność i zmienność, sama w sobie jest „wartością”, czyli jakimś szczególnym dobrem. Jest atrakcyjna, bo jest nowa, świeża. Jest cenna, bo przeciwstawia się „stagnacji”, „nudzie” i „skostnieniu”.

Kampania medialna, której chwytliwym symbolem jest uścisk dłoni oplecionej różańcem i ręki zadeklarowanego, jak wskazuje tęczowa bransoletka, homoseksualisty, jest kolejnym ogniwem w łańcuchu działań, których genezę opisał mistrzowsko Fiodor Dostojewski w „Biesach”: Jestem odmienny, jestem wyrzutkiem. Szydzę z waszych przekonań, pluję na waszą kulturę, tradycję, wiarę, obyczaje. Biją mnie, tępią, kamieniują. Jestem biedny, jestem ofiarą, jestem prześladowany! Trzeba mnie chronić. Trzeba się mną zaopiekować. To wy, ludzie wierzący jesteście najbardziej winni! Musicie mnie uznać. Jestem taki sam jak wy, mam takie same prawa. Dokąd będziecie mnie omijać, straszyć mną dzieci, nie zapraszać mnie do domu, nie ściskać się ze mną na schodach kościołów, nie manifestować na ulicy, że mnie kochacie, będzie ciążyć na was okrutne piętno zdrajcy ludzkości i wroga wolności.

Dzieci fatimskie: Łucja Dos Santos, Franciszek i Hiacynta Marto, którym Matka Boża ukazała piekło (Fatima 1917)

W ten sposób cały porządek moralny zostaje odwrócony. To ludzie wierzący mają się tłumaczyć ze swoich przekonań i zachowań. To oni mają się bać, że „nie są tacy jak wszyscy”, ale jacyś dziwaczni, pokręceni.

Co mówi posoborowy Katechizm?

„Tradycja, opierając się na Piśmie świętym, przedstawiającym homoseksualizm jako poważne zepsucie (…). zawsze głosiła, że >akty homoseksualizmu z samej swojej wewnętrznej natury są nieuporządkowane< (Kongregacja Nauki Wiary, dekl. Persona humana, 8). Są one sprzeczne z prawem naturalnym; wykluczają z aktu płciowego dar życia. Nie wynikają z prawdziwej komplementarności uczuciowej i płciowej. W żadnym wypadku nie będą mogły zostać zaaprobowane”, czytamy w Katechizmie Kościoła Katolickiego wydanym w 1992 roku.

Ale zaraz w następnym punkcie padają takie słowa: „Pewna liczba mężczyzn i kobiet przejawia głęboko osadzone skłonności homoseksualne. Skłonność taka, obiektywnie nieuporządkowana, dla większości z nich stanowi trudne doświadczenie. Powinno się traktować te osoby z szacunkiem, współczuciem i delikatnością. Powinno się unikać wobec nich jakichkolwiek oznak niesłusznej dyskryminacji. Osoby te są wezwane do wypełniania woli Bożej w swoim życiu i – jeśli są chrześcijanami – do złączenia z ofiarą krzyża Pana trudności, jakie mogą napotykać z powodu swojej kondycji”. Oraz: ”Osoby homoseksualne są wezwane do czystości. Dzięki cnotom panowania nad sobą, które uczą wolności wewnętrznej, niekiedy dzięki wsparciu bezinteresownej przyjaźni, przez modlitwę i łaskę sakramentalną, mogą i powinny przybliżać się one – stopniowo i zdecydowanie – do doskonałości chrześcijańskiej”.

A więc, delikatny, ostrożnie sformułowany, ale jednak wyraźnie zauważalny wyłom został dokonany w nowym katechizmie, który został napisany i opublikowany po ostatnim Soborze. Nie zawiera on nauki jednoznacznej. Nie ma tu „tak”, „tak”, „nie”, „nie”. Katolicy muszą szukać niesprzecznych wewnętrznie, jednoznacznych pouczeń, które znajdują tylko w dawniejszych katechizmach, gdzie sprawa przestrzegania szóstego i dziewiątego przykazania przedstawiona jest bez niuansów, zastrzeżeń i relatywizowania winy człowieka, który grzeszy – tylko dlatego, że jest rzekomo „inny”, bo „taki się urodził”, „takim go stworzył Bóg”! Co jest ukłonem wobec oświeceniowej koncepcji, że naturalne – a więc „dobre” – jest to, co występuje wśród ludzi (jak przypomniał ostatnio jeden z moich Czytelników).

Na tym polega prawdziwy dramat katolików. Prawdziwy dramat posoborowego Kościoła. Brak zdrowej nauki ujmującej zagadnienie homoseksualizmu w świetle niezmiennej objawionej przez Boga Prawdy.

Jak podsumowuje tę sytuację, nie mającą odpowiedników w historii chrześcijaństwa, prof. Romano Amerio:

„Twierdzi się, że hetero- i homoseksualizm, to dwie strony tego samego fenomenu płciowości, przy czym rozróżnianie ich oraz wynikająca stąd pozytywna lub negatywna dyskryminacja jest skutkiem czysto społecznych uwarunkowań. Tym samym sodomia, tak surowo potępiana w filozofii, moralności i dyscyplinie Kościoła, przestaje być zboczeniem, a staje się normalnym wyrazem seksualności. Próbuje się ją wykreślić z katalogu grzechów, które wołają o pomstę do nieba (obok zabójstwa, uciskania biednych czy pozbawiania robotników godziwej zapłaty). Fałszuje się i zakłamuje naturalną różnicę płci, rozwijając sofistykę miłości, której przypisywana jest zdolność do realizowania jedności duchowej osób niezależnie od praw naturalnych, konwencji czy zakazów. W Kościele holenderskim skandal z dziedziny teoretycznej przeniósł się na grunt praktyczny, ponieważ zaczęto tam błogosławić związkom homoseksualnym na stopniach ołtarza, a nawet odprawiać msze Missa pro homophilis, nad czym musiała później ubolewać Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów (…)”.

Johan Wenzel- Peter – Raj

Człowiek, a nie Bóg

Nie sposób przeoczyć faktu, że w myśl wielu deklaracji hierarchów po Soborze punktem odniesienia Kościoła stał się nie Bóg, a człowiek.

Niedawno jeszcze na wrotach świątyń w Polsce można było zobaczyć hasło: „Drogą Kościoła jest człowiek”. Człowiek z całym bagażem jego słabości! Człowiek, który, o ile nie jest ochrzczony, o ile nie korzysta z łaski danej przez Boga w sakramentach Kościoła, znajduje się w upadku, jego stan jest naprawdę godny pożałowania.

Właśnie dlatego, by ten nowy „dogmat” wtłoczyć do głów katolików, grupa teologów w połowie ubiegłego wieku, z wielką energią przystąpiła do tworzenia koncepcji i pojęć przysłaniających i zaciemniających tradycyjną katolicką doktrynę, której Kościół bezkompromisowo bronił i pogłębiał przez dwa tysiąclecia. A nauczanie Kościoła, z jego istoty, jako pochodzące od Boga, z Jego objawienia, jest niezmienne.

„Jednym z przykładów jest nowa nauka o dychotomii pomiędzy cywilizacją miłości (dobrzy), a kulturą śmierci (źli)”, przypomina amerykański pisarz i publicysta John Vennari. Podkreśla on, że zarówno te terminy, jak i ekumeniczna ideologia, którą wyrażają „są całkowicie obce katolickiej teologii” i stanowią przejaw radykalnego zerwania z katolickim nauczaniem. Kościół aż do Soboru nauczał w sposób jednoznaczny, że to nie konflikt między „zdrową świeckością”, „dobrą cywilizacją”, a zepsuciem współczesnej kultury i obyczajów, czyli między moralnym porządkiem społecznym, politycznym i rodzinnym, a chaosem zachowań dewiacyjnych, agresywnych i niszczących, jest główną osią konfliktu, ale niezgoda między Królestwem Bożym i państwem szatana, co zawarł w swej nauce św. Augustyn.

„Termin Kościół posiada ścisłe znaczenie, nie przystające do żadnego innego ciała religijnego”, podkreśla Vennari. To nie żaden „znak pokoju” jest więc szansą dla ludzi znajdujących się w sposób obiektywny poza Kościołem – bo wyznających jakąś inną religię, odwracających się od Boga, czy odrzucających Jego przykazania – ale ich nawrócenie. Czyli przejście z jednego królestwa do drugiego. Osobisty wybór duchowych dóbr, jakie pozostawione są do dyspozycji Kościoła, albo ich świadome odrzucenie decyduje o przyszłości człowieka. Sobór Watykański II ze swoją ideą i praktyką ekumenizmu oraz dialogu międzyreligijnego spowodował, że tradycyjna nauka Kościoła o nieprzekraczalnej przepaści między dwoma królestwami została zmarginalizowana, jako stojąca na przeszkodzie ku porządkowi społecznemu, który zapowiada idea równości różnych religii. Właśnie wtedy zaczęła triumfować fałszywa dychotomia: „cywilizacja miłości” versus „kultura śmierci”.

Do tej pierwszej można należeć bez względu na wyznawaną religię, jak podkreśla Vennari, grunt, by starać się o cnoty moralne u siebie samego oraz w życiu społecznym – przecież osoby homoseksualne mogą być dobrymi obywatelami, świetnymi pracownikami, artystami, altruistami etc. „Kultura śmierci jest natomiast w tej wizji dziełem złych ludzi, wrogich życiu sił promujących aborcję i eugenikę, aktywistów homoseksualnych, producentów pornografii oraz ludzi przyczyniających się do wzrostu niesprawiedliwości społecznej i zła w sferze czysto materialnej. Cywilizacja miłości jest jednak tylko utopijną mrzonką, zrodzoną przez modernistyczną rewolucję Vaticanum II. Koncepcja ta ma przysłonić prawdziwą dychotomię pomiędzy Królestwem Bożym a królestwem szatana, aby członkowie Królestwa Bożego oraz królestwa szatana bagatelizowali prymat zbawienia, chrztu, łaski uświęcającej, a zamiast tego pracowali wspólnie nad wzrostem wzajemnego zrozumienia i wspólnej służby ludzkości”.

Idea „cywilizacji miłości” jest więc ideą panreligijną. Autorzy kampanii ze „znakiem pokoju” w roli głównej w istocie proponują Polakom przyjęcie tej idei w miejsce katolicyzmu.

„Nowa teologia”

Już w 1910 roku, wobec gwałtownie nasilających się w samym Kościele tendencji modernistycznych (czyli adaptujących w „naukowy” sposób wszystkie herezje, z jakimi Kościół walczył przez dwa tysiąclecia) św. Pius X stwierdził, że nie ma prawdziwej cywilizacji bez cywilizacji moralnej, „ (…) a nie może być prawdziwej cywilizacji moralnej bez prawdziwej religii [wiary katolickiej]; jest to udowodniona prawda, fakt historyczny”.

Myśl, że do osiągnięcia zbawienia nie jest konieczna przynależność do Kościoła, że wystarczy „dobre życie”, nie krzywdzenie bliźnich, tolerancja i miłość, niesienie pokoju społeczeństwu, była główną tezą teologii soborowych ekspertów, tzw. peritusów, m.in. ks. Henri de Lubaca i o. Yves Congara OP (przed Soborem kościelnego dysydenta, po Soborze kardynała), których poglądy w zasadniczy sposób wpłynęły na ostateczny kształt dokumentów soborowych. „Nowa teologia”, którą zwalczali z wielką energią wszyscy przedsoborowi papieże, w latach Soboru wychynęła na światło dzienne i została przez niezbyt liczne, ale wpływowe grono hierarchów przywitana z aprobatą, wręcz z entuzjazmem, nie tylko jako zapowiedź „odnowy Kościoła”, ale początek zjednoczenia ludzkości i zapewnienia skłóconemu politycznie światu trwałego pokoju.

Trzeba podkreślić, że „nowa teologia” kwestionuje rolę Magisterium i jest początkiem projektu tzw. „żywej Tradycji” (w jej myśl nie jest ważne to, co Kościół głosił zawsze, lecz to, co wynika z dostosowania się do aktualności, do zmienności życia, do „postępu” i wszelkiej „nowości” w świecie myśli i zdarzeń, słowem fenomenów i wybryków ludzkich namiętności, określanych także mianem „dynamizmu” Kościoła). Proponuje ona także – co zwłaszcza dziś jest w Kościele widoczne, pośród występów niezliczonej ilości „charyzmatyków” – nową definicję objawienia jako żywej Osoby Chrystusa oraz lansuje odrzucenie porządku nadprzyrodzonego.

Ta ostatnia cecha jest wyjściem ku koncepcji wyjątkowej godności człowieka – tylko dlatego, że jest on człowiekiem – która osiągnęła niesłychaną popularność w działaniach duszpasterskich i nauczaniu wielu hierarchów. Wraz z umniejszaniem roli Magisterium koncepcja godności człowieka stała się motorem napędowym rozlicznych działań, niejako zastępujących głoszenie doktryny katolickiej, określanych mianem „dialogu”. Wszystko jest w tej koncepcji gorsze niż dialog. Dialog jest celem samym w sobie. „Dialog” ma być powszechny, z chrześcijanami i niechrześcijanami. Wierzącymi i niewierzącymi. W zasadzie ze wszystkimi. Skoro nie ma Prawdy – bo nie ma Magisterium, a dogmaty podlegają ewolucji (co głosił m.in. de Lubac), pogląd, który będzie zastępował niezmienną prawdę wyłoni się każdorazowo z dyskusji. De Lubac w swoich koncepcjach powracał do koncepcji Maurice Blondela, który twierdził, iż Kościół podlega „nieustannym przekształceniom i przeobrażeniom, stając się niejako zaprzeczeniem samego siebie. Żywa Tradycja dnia dzisiejszego była wczoraj piętnowana jako błąd, a dzisiejsza prawda jest tym, co wczoraj uznawano za fałsz”.

Thomas Cole – Wygnanie. Księżyc i blask ognia.

To właśnie z powodu szerokiego wchłonięcia przez instytucje Kościoła katolickiego tych i podobnych teorii tak szokują dziś tradycyjnych, czyli normalnych katolików wypowiedzi hierarchów, którzy podkreślają konieczność dialogu z niewierzącymi, zamiast ich nawracania, czy szukania porozumienia z innowiercami za cenę porzucenia prawdy o Bogu. Przez ostatnie dwadzieścia lat słychać było także nawoływania do wcale nie tolerowania homoseksualistów – bo to jest naturalna i nie budząca kontrowersji postawą każdego wierzącego człowieka – ale uznawania sposobu życia homoseksualistów za tak samo uprawniony jak zachowywanie tradycyjnej moralności, pielęgnowanie rodzinności, wychowywanie potomstwa w uznaniu autorytetu ojca i matki, przedłużanie istnienia społeczeństwa.

Wszystko to stało się możliwe w Kościele posoborowym, w którym coraz częściej jego członkowie traktowani są jako „Lud Boży”, który posiada „prawa” i domaga się „swoich praw”, nie zaś Mistyczne Ciało Chrystusa.

O. Yves Congar w swoich teologiczno-eklezjalnych interpretacjach przekształcił samo pojęcie Kościoła tak, że stało się ono terminem uniwersalnym, odnoszącym się do dowolnej grupy religijnej. (Stąd też wywodzi się koncepcja powszechnego zbawienia. Zbawiać ma, w mniemaniu Congara, Rahnera i innych modernistycznych myślicieli, już nie przynależność do Kościoła, ale sam fakt, że jest się człowiekiem).

Z kolei Karl Rahner zabłysnął przeforsowaniem na Soborze idei kolegializmu. W tej koncepcji – obowiązującej do dzisiaj – władza papieża znajduje się na równi z władzą biskupów, pośród których jest on primus inter pares.

Czy więc w dzisiejszej kampanii wspieranej przez polskich liberalnych katolików może chodzić o tolerancję i miłosierdzie? Pomimo wszelkich zbiorowych zarzekań się i uroczystych dementi połączonych z biciem się w piersi sztandarowych katolików z „Więzi”, „Znaku” i „Tygodnika Powszechnego” (chlubnym wyjątkiem jest p. Tomasz Kycia z „Więzi”), jest tak jak już pierwszego dnia kampanii w „Gazecie Wyborczej” zadeklarowała psycholog Marta Abramowicz: „Kampania ma na celu zmianę od środka Kościoła rozumianego jako wspólnota wiernych. Liczymy na »rewolucję« wiernych”.

„W związku rozpoczętą kampanią społeczną >Przekażcie sobie znak pokoju<, czuję się w obowiązku przypomnieć naukę Kościoła katolickiego na temat homoseksualizmu, ponieważ jest ona ukazywana w sposób rozmyty lub wręcz zmanipulowany”, napisał kard. Stanisław Dziwisz w oświadczeniu. Jego głos został przyjęty z dużą ulgą przez katolików w Polsce. „Kościół w sprawie homoseksualizmu jest cierpliwy i miłosierny dla grzeszników oraz jednoznaczny i nieprzejednany wobec grzechu”. Krzepiące słowa. Problem polega jednak na tym, że wpływowe grono modernistów zmanipulowało już pięćdziesiąt lat temu, jednoznaczną w kwestiach moralnych i teologicznych, naukę Kościoła. Żeby wrócić do dawnych prawd, jasnych w swej prostocie i przejrzystości, dostępnych nawet dla katolika analfabety, trzeba odrzucić cały modernizm znajdujący się w posoborowym nauczaniu Kościoła. Odsiać ziarno od plew. Wyrwać chwasty. Wtedy „zatroskani intelektualiści” z krakowskich i warszawskich miesięczników, profesorowie i pełna wigoru młodzież „różnych orientacji” nie będzie mogła sobie używać na rzekomo nietolerancyjnej katolickiej większości i przypisywać im „homofobii”.

Tak naprawdę „oświeceni” katolicy z liberalnych salonów, którzy firmują akcję ze „znakiem pokoju”, i którzy od wielu już dekad pouczają polskich kmiotków, ciasnych klerykałów i religiantów, jak powinni żyć i do jakich zasad się stosować, sami mają problem z podstawową nauką moralną Kościoła, zawartą we wszystkich encyklikach papieży przedsoborowych i w dokumentach wszystkich soborów, poza jednym, który sam określił się mianem duszpasterskiego i bynajmniej nie ogłaszał swoich nauk jako obowiązujące ludzi wierzących, we wszystkich detalach. Wiara jaką prezentują nauczyciele nowej moralności jest w czystej postaci wiarą w postęp ludzkości i arkadię szczęśliwości człowieka, uwolnionego raz na zawsze od poczucia grzechu, tu, na ziemi. „Postęp” osiągnięty jest metodą obalenia wszelkich pewników, poddania w wątpliwość każdego dogmatu, unicestwienia prawdy.

Kilka lat temu, w słynnym eseju „Czas skończyć z ekumenicznym szaleństwem”, amerykański publicysta Edwin Faust podsumował podobnie kapitulancką wobec „siewców postępu” postawę wielu – nie wszystkich na szczęście,- ludzi Kościoła:

Bycie katolikiem oznacza – dziś może bardziej niż kiedykolwiek w przeszłości – bycie kimś odmiennym, płynięcie zawsze pod prąd, a zanik tej postawy jest wynikiem kapitulacji wielu duchownych wobec popularnych dziś idei. (…) To tak, jakby papieże i hierarchowie minionych 40 lat usiłowali zaciągnąć nas do Klubu Optymistów, byśmy jedli i przebywali z niewierzącymi oraz słuchali ich nudnej retoryki; jakby chcieli zanurzyć nas w świecie, który nie podziela naszej wizji rzeczywistości – nie po to, byśmy mogli go nawrócić, ale po to, byśmy mogli się do niego przystosować.

 

Pory roku w piekle

 

Wciśnięci w niewielką garsonierę

patrzą na kolejne dusze wyrastające za oknem,

jak młode pędy, z ziaren gorących jak kawa

– tak właśnie wiosna budzi się do śmierci

i jest zwiastunem kolejnego upalnego lata,

– przepowiadają to niezwykle trafne

i niezmienne od wieków prognozy pogody

Wszyscy spodziewają się tutaj jesieni,

kiedy jak liście z drzew spadać będą

podróżnicy z Ziemi, z milczącym krzykiem

nowych opowieści, w sam raz

na podwieczorek z dymiącym samowarem,

nikomu się tutaj nie śpieszy i każdy zdąży

wykrzyczeć swoją wersję wydarzeń

Kiedy dopełni się już miara potępionych

rozpocznie się zima, sroga jak zawsze

w tych szerokościach, wtedy też ciała

właśnie zmartwychwstałe do śmierci

przykryje wieczna zmarzlina,

której tym razem nie odkryje już nikt

Wojciech Miotke 

 

Leonardo da Vinci – Madonna w grocie z Aniołami

 

 

Pory roku w Niebie

 

Tam wiosna zaczyna się od

cerowania rzeczy łaską pamięci,

tyle ich tam w walizce prosto z Ziemi

- portki z dziurą taką, że widać było niebo

(tęsknota zaczęła się właśnie wtedy),

w drogocennym flakonie łzy matki

- jedna tylko kropla wystarczy,

żeby zakwitły kwiaty

 

Wszyscy się tu śpieszą, żeby zdążyć

przed latem, tyle jeszcze leśnych ostępów

i ścieżek, w które z takim rozczarowaniem

nie dane było kiedyś skręcić

 

W lipcu, ze względu na upały

zaczyna się zwiedzanie kosmosu,

który, również Tam, ciągle się rozszerza, ucieka

– istnieją obawy, że będzie trwało to

całą wieczność, być może dlatego

zmęczenie daje o sobie znać już we wrześniu

– to czas konfitur i trwałych na wieki, weków,

a więc kiszonych ogórków, z koprem i miętą

- chociaż bez soli – ta niepotrzebna

gdyż nic już nie może się zepsuć

 

Bardzo późną jesienią

zaczynają się zbiory wersów

- zimą palą Tam nimi w piecu,

trzeszczą w ogniu zrazu łagodnie

rymy częstochowskie, patrz teraz

w samym środku ognistego pieca

przechadzają się trzej młodzieńcy,

recytują z pamięci słowa starej pieśni,

od której zajmuje się w końcu

cały Dom Boży, belka po belce

- aż do bierzma i płonie już śpiewem

od Wschodu do Zachodu

 

Wojciech Miotke

 

George Inness

 Ewa Polak-Pałkiewicz

____

Felieton  •  Portal Informacyjny „Magna Polonia” (www.magnapolonia.org)  •  28 sierpnia 2017

Stanisław Michalkiewicz

Dlaczego wybuchło Powstanie Warszawskie? Młodych Polaków świerzbiły ręce? Mieliśmy za dużo broni, ukrytej na strychach, w kanapach i pod podłogą? Chcieliśmy się mścić na mordercach naszych bliskich i przyjaciół, zabijanych tak jak zabija się muchę lub pluskwę? Marzyliśmy, byliśmy idealistami? Raz jeszcze daliśmy się przekonać, że jesteśmy obrońcami Zachodu, jak w 1920 roku, że od nas zależy przyszłość polityczna kontynentu? Pragnęliśmy nie tylko wolnej Polski, ale Europy, do której można jeździć na kolorowe wakacje, tańczyć na bulwarach w jej stolicach, pić wino w kawiarniach, nie widząc nigdzie znienawidzonego szarego munduru?

To wszystko za mało. Powstanie Warszawskie wybuchło dlatego, że Polska nie była państwem „neutralnym światopoglądowo”. Polacy w swoich najgłębszych motywacjach nie kierowali się nigdy „religią humanistyczną”, tylko wiarą katolicką. A motywacje religijne są dla człowieka podstawowe. Nawet wtedy, gdy nie wyraża tego wprost, gdy zachowuje to dla siebie. Gdy milczy, bo nie chce wyprzedawać tanio największych skarbów, a jego sumienie wypowiada się w czynach. Obrona wspólnoty, aż po ofiarę własnego życia, to obrona tego, co ją konstytuuje. Rodowodem polskiej wspólnoty jest wiara w Chrystusa. Tylko w takim państwie jak nasze, nawet pod okupacją, jego mieszkańcom nigdy nie było wszystko jedno. Gdyby było inaczej, gdyby nasz katolicyzm był płytki, gdyby był tylko sentymentem i tradycją, gdyby był pomieszany z agnostycyzmem, Polacy dogadaliby się, tak jak Francuzi, za miskę zupy i święty spokój, nawet z Niemcami Hitlera. Nikt nie chwyciłby za broń, z wyjątkiem prawdziwych szaleńców.

Z kim walczyła Polska w ciągu wieków swojej histotii? Czy nie, najczęściej, z tym samym wrogiem, z którym walczyliśmy w 1944 roku, z wrogiem naszej cywilizacji? Z tym samym, z którym zmaga się obecna ekipa polityczna, jaka znalazła się wyrokiem Opatrzności przy władzy, i wszyscy, którzy ją, w ten czy inny sposób, wspierają. To jest ta sama walka. Polska walczy zawsze o to samo. Ta walka ma tylko różne odsłony. Odbywa się w różnych kostiumach i przy użyciu odmiennej broni. W istocie chodzi o to samo. Chodzi o wroga najgroźniejszego, wroga ludzkiej duszy. Zarówno Niemcy jak i Sowieci byli nosicielami takiego wroga, wyhodowali go pracowicie i wykarmili w duszach i umysłach swoich obywateli, depcząc prawdę Ewangelii, choć większość ich rodaków była chrześcijanami. Wśród Niemców zabijających Polaków „jak pluskwy” byli nominalni katolicy.

 

Ta ostatnia próba, wobec której dziś jako Polacy stajemy, jest dlatego najgroźniejsza, że po drugiej stronie znajdują się nie tylko obcy, ale Polacy. W większości zapewne Polacy ochrzczeni. Kościół polski zaś – jego najwyższa hierarchia – z niepojętych powodów zdaje się nie widzieć dramatu podziału narodu, który nie jest tylko podziałem politycznym, ale przede wszystkim jest głębokim podziałem duchowym. Bowiem apostazja, czyli odrzucenie wiary, a w ślad za nią podeptanie zasad moralnych, jakie niesie chrześcijaństwo, stała się tragicznym faktem również w Polsce. Obejmuje dużą, wielotysięczną grupę ludzi, tych najaktywniej zwalczających dzisiejszy rząd, przy pomocy środków, które płyną z zagranicy, ale też zupełnie bezinteresownie, i bez jednego nawet argumentu, jaki mógłby przyjąć za dobrą monetę człowiek cywilizowany, który nie dał skolonizować swojego umysłu. Wobec tej grupy ludzi nie może mieć zastosowania hasło o „jedności”, „kompromisie”, „dogadaniu się”. Biskupi polscy – ich przeważająca liczba, bo ci nieliczni, którzy mają inne zdanie, nie są w ogóle słyszani – jakby nie zauważają faktu, że Polska jako państwo, zwłaszcza z obecną ekipą władzy, nie jest  z pewnością „neutralna światopoglądowo”. Jest państwem katolickim, jednym z ostatnich w świecie. I próbuje wprowadzić do stylu rządzenia, zarządzania dobrem wspólnym, reguły i zasady katolickie, przy niemal powszechnym sprzeciwie „partnerów dialogu politycznego”, jak to się w nowomowie określa, przede wszystkim sąsiadów po wschodniej i zachodniej granicy. Dziś ten wysiłek, wobec wszechobecnego buntu lub zupełnej obojętności wobec zasad chrześcijańskich, ma wymiar heroizmu. Kto tego nie widzi jest ślepy. A jeśli ma do tego mandat nauczania prawdy, otrzymany na mocy święceń kapłańskich i biskupich, oślepia innych.

Jeśli minister Antoni Macierewicz mówi 1 sierpnia 2017 roku, że pokolenia, które przyszły po Powstaniu Warszawskim nie muszą poświęcać życia, że „Nie musimy ryzykować własną śmiercią, ale musimy mieć odrobinę odwagi moralnej, ale mieć świadomość godności narodowej, ale mieć świadomość obowiązku państwowego, bo za to państwo, nie jako zabawkę obcych, ale za to państwo jako państwo niepodległe, suwerenne, narodowe, oparte na chrześcijańskich wartościach, setki tysięcy ludzi położyło życie”, to pragnęłoby się, by tę odwagę moralną, płynącą z wiary w prawdziwego Boga, mieli przede wszystkim nasi Pasterze.
„Ta krew nas dzisiaj zobowiązuje do obrony niepodległego państwa polskiego”. Z wojskiem polskim, które wspiera suwerenną polską władzę, które broni granic niepodległego państwa, zawsze było w Rzeczypospolitej duchowieństwo, byli biskupi. Nie można było sobie wyobrazić sytuacji, gdy hierarchia Kościoła jest obojętna, „neutralna”, wobec toczonej przez Polaków batalii  w sprawie dobra wspólnego Polaków, racji stanu polskiego państwa, obrony najważniejszych dóbr duchowych, cywilizacyjnych, kulturowych, wspólnotowych. Brakuje dziś jednak jednoznacznego poparcia władz Kościoła dla tej walki polskiego rządu i Sejmu, w którym najliczniejszą reprezentację Polaków stanowią ludzie zrzeszeni wokół Prawa i Sprawiedliwości, w ogromnej większości katolicy.

Dzisiejsza rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego ma miejsce w chwili, gdy „wielki kapitał duchowy, zgromadzony kosztem niewyobrażalnego cierpienia ludności walczącej stolicy i godnej herosów postawy żołnierzy Powstania, może wreszcie zacząć przynosić upragnione owoce w postaci spokojnego rozwoju, suwerennej i sprawiedliwej Polski”, przypomina jeden z publicystów, Adrian Stankowski. Trzeba w takiej chwili zapytać: gdzie są biskupi polscy? Po której stronie w tej, pozornie pokojowej, ale przecież niezwykle dramatycznej batalii, decydującej o przyszłości naszej ojczyzny. O tym, czy ona będzie naprawdę wolna. Dlaczego nie nawołują – nie do trywialnego „pojednania„ – ale do nawrócenia: apostatów, a zarazem wewnętrznych wrogów polskości, nienawistników. Ludzi, którzy grożą śmiercią przedstawicielom suwerennych polskich władz i wyrażają publicznie pragnienie ich śmierci, ludzi, z których wielu zostało przecież ochrzczonych i przynależą do naszego narodu. Czy biskupi polscy nie powinni niepokoić się o stan ich dusz? Czy to wszystko, co dzieje się w Polsce można, bez straszliwego moralnego ryzyka, że wyprowadzi się ludzi wierzących, ufających hierarchii, na manowce, strywializować i sprowadzić do rangi „przepychanek politycznych”, „gier partyjnych” – z obydwu stron?

Sytuacja społeczna w naszym kraju jest analogiczna do tej z uchodźcami w Europie. Najwyżsi hierarchowie Kościoła nie przypominają o konieczności nawracania wyznawców islamu na prawdziwą wiarę, a ten obowiązek spoczywa właśnie na nich, niezależnie od ceny, jaką trzeba będzie, być może, za to zapłacić. Przecież każdy z nich, jako następca Apostołów, ma iść drogą Apostołów, nawracać narody, które nie znają Chrystusa, walczyć z pogaństwem i fałszywymi kultami. Tymczasem nie tylko nie słyszymy jak grzmią przeciwko bałwochwalcom, ale nikt nie przestrzega przed wiecznymi konsekwencjami wyznawania fałszywej wiary.

Nie należy idealizować przeszłości. Społeczności chrześcijańskie miały zawsze swoje grzechy. Człowiek na ziemi rzadko bywa aniołem. „Nawet w błogosławionych czasach rozkwitu Christianitas  aborcja, cudzołóstwa, morderstwa oraz wszelkie rodzaje zła nie były czymś wyjątkowym – świadczą o tym niekończące się kolumny pielgrzymów, przemierzających Europę w poszukiwaniu przebaczenia”, przypomina jeden z francuskich duchownych. „Jest jednak wielka różnica pomiędzy przeszłością, a obecnymi czasami, naznaczonymi przez Rewolucję. W Christianitas człowiek, który poddawał się swym instynktom, wiedział dobrze, że wstępuje na krętą drogę, która odwodzi go od Boga. Mógł to uczynić ze słabości lub świadomie, nigdy jednak nie oszukiwał sam siebie co do stanu swej duszy i wiecznego niebezpieczeństwa, na jakie się narażał. Nie uważał swojego błędu za coś dobrego…”.

Dziś błąd i prawda zostały zrównane w prawach. Z najwyższych ambon głosi się potrzebę objęcia wrogów chrześcijaństwa bezwarunkową pomocą humanitarną, jakby byli ofiarami jakiejś napaści, oddawania im terytoriów swoich państw przez Europejczyków, obdarzenia ich specjalnymi przywilejami i prawami społecznymi, a nie nawrócenia ich. Nikt nie nazywa po imieniu zbrodni popełnianych w imię fałszywej religii. Ma to fatalne skutki w postaci osłabiania wiary chrześcijan. Od czasu, gdy głoszenie ekumenizmu zastąpiło przypominanie o podstawowych prawdach wiary – o zbawieniu i grzechu, o sprawach ostatecznych, o zasadach moralnych, które nie podlegają przedawnieniu, korekcie ani stopniowaniu – wmawia się katolikom, że istnieje jakieś zupełnie nowe i nieznane dotąd rozumienie pojęcia „jedności” Kościoła, a zarazem i całej ludzkości! Że trzeba do tej jedności zmierzać niwelując wszelkie dzielące narody i wyznania różnice. Takie pojęcie jedności pozbawione jest wewnętrznej logiki. Fakt, że odszczepieńcy opuścili Kościół, lub od początku go ignorują bądź zwalczają, i założyli własne „kościoły” („kościoły siostrzane”, „bratnie religie”, „wielkie religie”) ma być skutkiem „błędu” Kościoła. Tymczasem źródło podziałów nie tkwi w Kościele, ani w chrześcijaństwie traktowanym serio, lecz w buncie wobec głoszonej przez niego prawdzie. Przede wszystkim przeciw władzy duchowej Kościoła. Tak jak nie tkwi ono – w przypadku naszego wewnętrznego konfliktu – w postawie suwerennych polskich władz, które po prostu robią, co do nich należy. Wypełniają obowiązek stanu.

Słyszy się nieraz z ust hierarchów w Polsce pod adresem Prawa i Sprawiedliwości: „Pogódźcie się z waszymi oponentami, którzy chcą odebrać wam władzę, podzielcie się z nimi władzą, prawdziwym dobrem jest kompromis”. A z Watykanu, pod adresem rządów państw Zachodu: „Wpuśćcie kolejne miliony imigrantów z Bliskiego Wschodu i Południa, poddajcie się wobec ich żądania bezprawia, fałszu ich religii i ich zasad, wobec ich przemocy i pogardy, jaką żywią dla was!”. To tak jak byśmy slyszeli: „Prawdy nie ma! Prawda już nie obowiązuje. Rozlała się jak wielka kałuża błota”.

 

Absurdem jest twierdzenie jakoby odpowiedzialność za rozłam ponosił ten, kto stał się jego ofiarą. Jedność ludzkości, zarówno jak jedność w podzielonych społeczeństwach, w Polsce, czy w Stanach Zjednoczonych, osiągnąć można tylko w jeden sposób: uznając błąd odłączenia się od Kościoła. Zrywając z nim. Nawracając się na prawdziwą wiarę. Przyjmując prawdę teologiczną o Bogu, a wraz z nią prawdę moralną – nie ma bowiem dwóch prawd teologicznych i dwóch prawd moralnych.  Prawdę o posłuszeństwie Kościołowi, ale i prawdę o szacunku dla wyłonionej w sposób praworządny władzy świeckiej, nie okupacyjnej, ale suwerennej. Nie w imię podporządkowania dla podporządkowania, ale w imię dobra wspólnego obywateli. Dobro wspólne jest kategorią chrześcijańską. Wspólnota dóbr duchowych, społecznych, kulturowych, materialnych, wspólnota pamięci historycznej to wielki skarb, olbrzymie dobro świata chrześcijańskiego. Jej pochodzenie nie jest czysto ludzkie, nie jest „polityczne”, ani „systemowe”. Człowiek wierzący nie ma prawa go zakwestionować.

Kościół minionych wieków nie szczędził wysiłków, by napominać i przyzywać do opamiętania tych, którzy podeptali jedność i odwrócili się od Kościoła. Modlił się za innowierców i prowadził wśród nich misje, gdy tylko było to możliwe. Nawet gdy graniczyło to z największym ryzykiem utraty życia przez misjonarzy. Nasz szesnastowieczny jezuita, o. Wojciech Męciński wyjechał wraz z towarzyszami do Japonii, choć zdawał sobie sprawę, że jedzie na prawie pewną śmierć. Chciał iść po śladach św. Franciszka Ksawerego. Zginął, ale w Japonii są dziś katolicy. Skąd wzięło się dzisiejsze ekumeniczne szaleństwo, które piętnuje obronę katolickiej prawdy i wręcz zakazuje wypełniania tego obowiązku przez chrześcijan?

Wszyscy, którzy dali się nabrać na głoszoną obecnie demagogię, że nawracanie to „prozelityzm”, każdy niech pozostanie przy swojej wierze, autoryzują fałszowanie historii Kościoła. Droga dla wyznawców obcych religii była tylko jedna: nawrócenie. Nigdy w historii Kościoła nikt (aż do ostatniego soboru!) nie wymagał od wiernych, by akceptowali błąd lub grzech w imię „posłuszeństwa” lub „jedności” – politycznej, ekumenicznej, w imię „neutralności”, „pokoju”, „dialogu”, „kompromisu”. Przeciwnie, Kościół nazywał i piętnował surowo każdy fałsz, który odnosił się do wiary, kultu, czy sprawowania urzędu w Kościele. Posługiwał się narzędziami, jakie przysługiwały jego władzy, potrafił potępić, ekskomunikować, surowo upomnieć władców świeckich. Kościół realistycznie patrzył na człowieka, widział jego wielkość, ale i małość. Pychę, skłonność do zdrady, sprzeniewierzenia się, chciwość. Nie gorszył się upadkami ludzi, ale pomagał im wstać. Kościół był Kościołem walczącym, jak żądał tego Chrystus.

Kościół nigdy nie utracił jedności i nie może jej utracić, bo jest Bosko – ludzki. Nie są mu potrzebne teatralne „jednania się” za cenę fałszu, komedie wspólnych „modłów” i  prowadzących donikąd „dialogów”, kajania się z rzekomych „grzechów”. One Kościół obrażają.

Dziś próbuje się szantażować Polaków – jak również inne narody Europy – przy użyciu analogicznej argumentacji, zmuszając do udowadniania, że nie są wielbłądem. Wykazując na przykład, że  m u s z ą  przyjąć uchodźców – nie precyzując przy tym, o jakie konkretne grupy przybyszów do Europy, ani czym motywowane, chodzi. A więc, że muszą, jako obywatele suwerennego państwa, okazać pełne zaufanie ludziom, którym wierzyć nie ma żadnych podstaw. Płaszczyzną odniesienia jest „braterstwo”, „jednanie” się  ma dokonać się w imię „wartości ” humanitarnych. „Humanitaryzm”, „miłość”, „solidarność” są w tym wypadku synonimem drwiny z chrześcijaństwa, ze stworzonej przez nie cywilizacji. A także burzenia porządku miłości, który ludzi wierzących obowiązuje. Oznacza on, że najpierw trzeba troszczyć się o rodzinę, o bliskich, następnie zaś o rodaków, którzy są w potrzebie. Jarosław Kaczyński i Beata Szydło zachęcają Polaków, by odbudowując państwo nie rezygnowali z używania rozumu. Stawiają w ten sposób swoich oponentów politycznych w niewygodnej sytuacji, zmuszają ich, by rozumem się posługiwali, a to boli. Są głosem elementarnego rozsądku.

Jedynie działając w ten sposób, czyli broniąc się na wszystkich płaszczyznach przed kłamstwem, nie będziemy fundować obywatelom chaosu i potencjalnego terroryzmu na ulicach. W ten sposób, mając się na baczności wobec przedstawicieli religii, która jest agresywna wobec chrześcijaństwa, zapewnimy Polakom bezpieczeństwo. A to jest obowiązkiem państwa, które rozumie całą dwuznaczność i fałsz pojęcia „państwa neutralnego światopoglądowo”.

 

Cel i zadanie Kościoła oraz cel i rola państwa – a także rola i cel rodziny – są do pewnego stopnia analogiczne (prawosławni utożsamiają Kościół z państwem). Dzisiejsza rewolucja – lewicowa i prawicowa – próbują te cele w świadomości ludzi zatrzeć, a ponadczasowe role uczynić niezrozumiałymi. Obie rewolucje próbują udowodnić, że trzeba się „wyzwolić” z poddaństwa prawdziwemu Bogu. A zarazem, co jest logicznym następstwem tego „wyzwolenia”, unicestwiać państwo i rodzinę, zinstytucjonalizować nieład. Niszcząc to wszystko, wysadzić w powietrze naszą cywilizację. Wspólnotę ludzi uczynić atrapą, przykrywką dla interesów garstki wybranych.

Celowość naturalnych instytucji społecznych, jak rodzina, państwo jest dziś zapomnianą prawdą chrześcijańską. Człowiek, który odzyskuje wiarę w sens własnego życia, w jego wieczny, nadprzyrodzony cel, przestaje doszukiwać się tego celu w materialnym zaspokojeniu własnych potrzeb. Przestaje być barbarzyńcą. Gdy wzbudza się w człowieku tęsknotę za prawdziwym celem i sensem życia demaskuje się fałszywe bożki i fałszywe pragnienia. One przestają szczerzyć kły. Takie było zawsze zadanie misjonarzy. Dziś misje powinny być znów prowadzone w Polsce: wśród ludzi, którzy nienawidzą sprawujących władzę polityczną w wolnym polskim państwie i sieją w nim zamęt, jak niegdyś agenci rewolucji bolszewickiej. Instytucjonalizacja nieładu – także przez nieustanną krytykę suwerennej władzy politycznej  – to ostateczny cel rewolucjonistów wszystkich czasów. Doskonale zdają sobie oni sprawę z faktu, że człowiek jest społecznie uwarunkowany, otoczenie, w którym żyje, z którym obcuje – obrazy, słowa, gesty innych ludzi – wywiera na niego głęboki wpływ. „Patrząc na wszystko, ostatecznie tolerujemy wszystko, a tolerujac wszystko, ostatecznie wszystko akceptujemy”, przestrzega św. Augustyn.

Przez wszystkie wieki chrześcijaństwa Kościół litował się nad takimi ludźmi. Nauczał ich. Nie pogardzał nimi, ale i nie bał się ich. Wzywał do szanowania ładu państwowego, prawowitej władzy oraz pokoju między państwami chrześcijańskimi. Modlil się za rządzących. Nie twierdził nigdy, że prawdziwy pokój wewnątrz kraju i pomiędzy państwami może istnieć bez uznania w tych państwach prawdy o Bogu i autorytetu Boga.

Warto zadać sobie pytanie o źródła tego wszystkiego, co dzieje się w Polsce na naszych oczach. Warto w sposób poważny rozprawić się z fałszywym ekumenizmem, który nie tylko nie prowadzi do żadnej „miłości” i „jedności”, ale ewidentnie kruszy ich podstawy: osłabia wiarę, pozbawia ludzi nadziei, odbiera im cel. Wywołuje chaos w umysłach. Kompromituje miłość. Jest pożywką dla lęku przed innymi.

Przypomnienie faktów z nieodległej historii, że jeszcze w latach pięćdziesiątych dwudziestego wieku misjom katolickim prowadzonym w Afryce zawsze towarzyszył cywilizacyjny i kulturowy skok ludności tych obszarów, wzrost dobrobytu, istotne złagodzenie napięć społecznych, mogło by wpłynąć na ostudzenie gorączki otwarcia granic przed imigrantami. Przypomnienie przez hierarchię   c a ł e j   treści Orędzia Fatimskiego, konieczności poświęcenia Rosji Matce Bożej oraz najpoważniejszej przestrogi wyrażonej przez Nią: że Bóg nie może być już więcej obrażany, położyłoby kres wewnętrznym wojnom prowadzonym w łonie państw chrześcijańskich, takich jak Polska, czy Stany Zjednoczone, czy kraje europejskie. A przede wszystkim przypomniałoby tysiącom naszych rodaków o celu ich życia.

Rzecznikami i wyrazicielami konieczność powrotu do zasad Ewangelii w polityce są dziś mężowie stanu na naszej scenie publicznej. Dawno już nasze państwo nie dysponowało takimi zasobami intelektualnymi i moralnymi. Zerwanie z fałszem i obłudą „religii humanistycznej” i „ekumenizmu” staje się dziś jednak potrzebą chwili. Przypomnienie sobie i innym, że bogiem nie jest ani człowiek, ani społeczeństwo, ani „ludzkość”, a tym bardziej wybrana uzurpatorska grupa. Nie jest „bogiem” państwo, rodzina, ani nawet życie ludzkie. To są dary Boga, które mają pomóc człowiekowi wypełnić jego powołanie.  Zadaniem Kościoła nie jest „jednoczenie ludzkości”, lecz zbawienie każdego człowieka. Odstąpienie od mącenia ludziom w głowie mrzonkami o możliwości zbudowania ziemskiego raju bez Boga jest niezbędne dla pokoju. To podstawa, byśmy się, zarówno w naszym kraju jak i na naszym kontynencie, przestali bać. Uniesienie nad Europą wysoko sztandaru krzyża Chrystusa.

To zadanie przypada dziś Polsce. To kolejne powstanie – czyli ogromna mobilizacja i nieprawdopodobny wysiłek części społeczeństwa, ludzi świadomych powagi chwili – tym razem bezkrwawe, które zaczęło się w naszym kraju zaledwie dwa lata temu, a wcześniej, w 2010 utraciliśmy ogromną część polskiej elity państwowej. I wciąż trwa. Jego przebieg jest naznaczony dramatycznymi wydarzeniami. Oby hierarchowie Kościoła nie byli dłużej niemymi, czy nawet niechętnymi jego świadkami. Oby nie odwracali się od niego plecami.

Ta walka jest walką także duchową, nie dotyczy tylko wąsko pojmowanej dziedziny politycznej. Toczy się o każdego z nas. Każdego z ludzi wierzących, każdego z polskich patriotów – ale także i tych, którzy nie mają łaski wiary, ale rozumieją wartość wspólnoty – by mógł w swoim kraju, gdzie rządzący szanują Ewangelię, czuć się potrzebny, doceniony, ważny. Czuć, że jest u siebie.

Ewa Polak-Pałkiewicz